زمستان گذراني زنبوران عسل

شهد وگرده تنها جيره غذايي زنبور عسل را تشکيل مي دهند . گرده به عنوان منبع پروتئين در زاد و ولد ، توليد ژله رويال ، زهر ، موم ، بره موم ، آنزيم ها و انجام فعاليت هاي فيزيولوژي بدن زنبوران عسل کاربرد دارد .شهد و مخصوصاً عسل ترکيبي اشباع از انواع هيدرو کربن ها دارند و تنها منبع انرژي براي زنبوران عسل مي باشند .

تنظيم دماي کلني زنبوران عسل يکي از موارد استفاده انرژي توليدي در کندو مي باشد . يعني در تابستان با گرم شدن کندو ، يک عده از زنبوران آب به کندو حمل مي نمايند و آب جمع آوري شده را به صورت قطرات بسيار ريز در فضاي کندو پخش مي کنند و عده اي ديگر در اطراف درب ورودي کندو به سرعت بال مي زنند و هواي داخل کندو را تهويه مي سازند ( اين عمل انرژي نسبتاً زيادي را خرج مي کند ) اما در فصول سرد با مصرف عسل انرژي مصرفي به صورت گرما در فضاي اطراف بدن ساتع مي گردد. پس در زنده ماني زمستانه زنبوران عسل نقش مهمي را ايفا مي نمايد.

آماده سازي کلني ها براي زمستان گذراني
قدرت زمستان گذراني خوب جز صفاتي مي باشند که به طور مستقيم با عملکرد کلني در ارتباط است. زمستان گذراني خوب با صفات ديگري مانند زنده ماني کلني براي مدت طولاني با ذخاير کم ، مصرف کم ذخاير ، عدم انجام پرواز پاکسازي (دفع مواد زايد) ، عدم واکنش به تغييرات ناگهاني درجه حرارت ، عدم تحرک زياد و ... پيوستگي دارد . در نژاد زنبور عسل ايراني با توجه به اينکه عملکرد اين نژاد نسبتاً پايين مي باشد ، در مقابل بسيار صرفه جو و زمستان گذراني خوب اين نژاد باعث شده تا عملکرد اقتصادي مناسبي داشته باشد.

طي زمستان گذراني هر قدر که دماي خارج از کندو سرد باشد اما با اعمال مديريت صحيح مي توان بر سرماي سخت به کمک زنبوران چيره شد .
1 - اولاً سعي شود براي زمستان گذراني زنبوران عسل منطقه اي معتدل و نه چندان سرد انتخاب گردد .
2 - نه تنها براي زمستان گذراني در مناطق سرد  ، حتي در فصول کاري در مناطق گرم سالم بودن کندو و رعايت اصول فني و استاندارد در ساخت کندو در کاهش مصرف انرژي (عسل) بسيار موثر خواهد بود .پس سعي کنيد از کندو هاي سالم استفاده نمائيد .( کندوي سالم کندويي است که در آن هيچ گونه سوراخ يا درزي وجود نداشته باشد ، تخته کف و درب اصلي کندو يک تکه باشد ، زير ورق فلزي لايه اي پلي اتيلني به عنوان عايق کار گذاشته شود ، ضخامت چوب به کار برده شده در ساختمان اصلي کندو کمتر از 2 سانتي متر نباشد ، کندو رنگ شود ، کندو کهنه نباشد و ...)
3 - سعي شود کندوها در مناطق سرد در مکاني مستقر گردد که سرپناه داشته باشد (مثل انبار) ، سايه نباشد و در مسير وزش باد قرار نگيرند .
4 - چنانچه کندوي شما فاقد درب فرعي (تخته اي نازک زير درب اصلي روي قابها قرار مي گيرد ) باشد حتماً از پارچه اي ضخيم يا برزنت استفاده نمايند . سعي کنيد از گوني هاي پلاستيکي و پلاستيک براي پوشش استفاده نکنند چون آنها مي توانند به عنوان مانعي براي خارج شدن بخار آب از داخل کندو و در نتيجه  ايجاد کپک روي قابها و شانها و شيوع بيماري در کندو باشند .
5 - پوشش درب ورودي زنبوران به کندو را تا حدي که يک زنبور بتواند از آن عبور نمايد بسته و ساير درزهاي کندو را با بتونه يا گل بپوشانند.
6 - کندو را در محلي که احتمال دارد محل عبور سيلاب باشد قرار ندهيد . همچنين کندوها را در محل هاي پست يا جايي که آب جمع مي شود و احتمال يخ زدن وجود دارد قرار ندهيد .
7 - کندو را در محل هاي پر رفت و آمد و پر سر و صدا اسکان ندهيد .
8 - ورود رطوبت بيش از اندازه به کلني چه در تابستان و مخصوصاً در زمستان موجب شيوع انواع بيماري ها مي گردد . قير اندود کردن کف کندو از ورود رطوبت بيش از حد به فضاي کندو جلوگيري و به مقدار چشمگيري ميکاهد .
9 - در مناطقي که سرماي آزار دهنده اي دارند پوشانيدن کل کندو به غير از درب ورودي و دريچه هاي تهويه مي تواند راه حلي موثر در کنترل سرما باشد .

براي آماده سازي کلني براي زمستان گذراني زنبور دار بايد بدينگونه عمل نمايد .
1 - تميز کردن کندو : کندوي مورد نظر بايد عاري از هر گونه موم ، بره موم مانده از سال گذشته ، لاشه زنبوران مرده و هر گونه ماده ديگر شود .
2 - کاهش تعداد قاب هاي اضافي : تمامي قاب هايي که فاقد جمعيت و نوزاد مي باشند بايد از داخل کندو برداشته شود . قابهايي که مقدار کمي عسل دارند نيز برداشته شود .
3 - فشرده سازي : تمام قابها را به يک سمت کندو فشرده سازيد و کنار قاب آخري تخته اي سه لايه به صورت عمودي قرار دهيد و پارچه اي ضخيم مثل پارچه برزنت روي قاب ها و تخته سه لايه کشيده شود . در فضاي باقي مانده کاغذ مچاله شده ، روزنامه يا گوني و يا به نحوي ديگر پر شود .

تامين غذای مورد نیاز زمستانه
زنبوران براي گذراندن و تحمل سرماي زمستان نياز به انرژي و گرمايي دارند که توسط عسل تامين مي گردد . معمولاً عسلي را که زنبور از طبيعت جمع آوري مي نمايد ( کيفيت بسيار مطلوبي دارد ) در فصل برداشت عسل ، برداشت مي شود و آنرا با تغذيه زمستانه (محلول شکر و آب ) جايگزين مي نمايند . نسبت آب و شکر تغذيه زمستانه با تغذيه بهاره متفاوت مي باشد . تغذيه بهاره به نسبت 1 به 1 و تغذيه زمستانه به نسبت 5 به 3 است ( 5 قسمت شکر و 3 قسمت آب ) . ثابت شده که زنبوران اين نسبت شيره را در مقابل ساير غلظت ها با سرعت عمل بيشتر و صرف کمترين انرژي به غذاي زمستاني تبديل مي نمايند . اصولاً مقدار غذاي  زمستاني مورد نياز يک کندو را بر مبناي تعداد شان هاييکه روي آنها را زنبور پوشانده است بر آورد مي کنند .

نحوه محاسبه مقدار شکر مورد نياز براي زمستان گذراني از نظر زنبورداران آمريکايي از اين فرمول بدست مي آيد . Pkg = 1.3 n .7 n* در اين فرمول P مقدار عسل ، n تعداد قاب داراي جمعيت و n* تعداد قاب هاي حاوي نوزاد مي باشد .
در روشي ديگر براي هر قاب جمعيت 2 کيلو گرم شکر در نظر گرفته مي شود . بهتر است 1 کيلو گرم شکر نيز به خاطر صرف انرزي در موقع تبديل شربت به عسل مصنوعي و انتقال آن به حجرات شان ها در نظر گرفته شود . براي بدست آوردن مقدار آب در نسبت 5 به 3 مقدار شکر را در 6/ 0 ليتر ضرب مي کنيم عدد بدست آمده مقدار آب مورد مصرف را نشان مي دهد .

چند نکته
-دماي کندوبين 33 تا 35 درجه مي باشد . اين دما ، دمايي مطلوب براي پرورش نوزاد مي باشد . سنسور هاي تشخيص دما در شاخک کارگران بسيار دقيق مي باشند به طوري که افزايش يا کاهش جزئي دما توسط کارگران تشخيص داده مي شود و سريعاً واکنش براي تعديل دماي کندو را در پي خواهد داشت .
- دماي کندو در مناطقي که عسل يا گرده قرار دارد با منطقه اي که در آن در نوزاد پرورش داده مي شود . متفاوت است . به عبارت ديگر دماي منطقه ذخيره عسل و گرده کمتر از دماي مناطق پرورش  نوزاد مي باشد . اين تفاوت دما را مي توان به علت وجود دائمي زنبوران در منطقه پرورش نوزاد توجيه کرد .
- فاصله بين دو شان کمتر از يک سانتي متر مي باشد . زماني که روي قاب ها پوشيده از زنبوران کارگر باشد بين دو شان تنها فاصله اي حدود 1 تا 2 ميلي متر باقي مي ماند . حجم بين دو شان توسط کارگران پر مي شود . حرارت ساتع شده از زنبوران کارگر در اين شرايط به خوبي باعث گرم شدن نوزاد مي شود .
- در فصل سرما زماني که دما حدود 10 درجه سانتي گراد شود ، خوشه اي درون کندو تشکيل مي شود . در مرکز اين خوشه ملکه و زنبوران کارگر در اطراف او قرار دارند که کارگران مرتباً و به تدريج از مرکز به سمت خارج حرکت مي کنند و جاي خود را تعويض مي نمايند . خوردن عسل باعث گرم شدن خوشه مي شود . چنانچه عسل درون کلني وجود نداشته باشد خوشه سرد مي شود و نهايتاً کلني مي ميرد .( در 10 درجه سانتي گراد فعاليت زنبوران عسل بسيار کند مي شود )
- قرار دادن مقدار بيشتري عسل درون کندو نه تنها هيچ مشکلي ايجاد نمي نمايد بلکه در شروع فعاليت زنبوران عسل در سال آينده به رشد کلني بسيار کمک مي نمايد اما قرار دادن مقدار کمي عسل درون کندو عراقب جبران ناپذيري به دنبال خواهد داشت .